• Algemene voedingenguide - voedingen voor game-pc’s; hoeveel watt en modulair?

• ATX 3.0 - de nieuwe standaard voor voedingen
• 12VHPWR - 600 watt via één kabel!
• Showcase - ATX 3.0-voedingen op een rij
• Samenvatting - voor- en nadelen

De toekomst met ATX 3.0

Het is een aanzienlijke tijd geleden dat de ATX-standaard voor voedingen is voorzien van een grote revisie. Daar is nu verandering in gekomen met ATX 3.0, die niet alleen strengere eisen heeft, maar ook de nieuwe (én controversiële) 12VHPWR-connector introduceert. Inmiddels zijn er allerlei ATX 3.0-voedingen beschikbaar vanuit fabrikanten. In deze guide gaan we in op wat deze nieuwe ATX-standaard met zich meebrengt, waarom deze bepalend is voor de toekomst en doen we tenslotte een vijftal ATX 3.0-voedingen uitlichten van verscheidene fabrikanten.

Laten we van start gaan met de belangrijkste speerpunten van de ATX 3.0-standaard: veiligheid en betrouwbaarheid. Deze revisie is door Intel - jazeker, dié Intel - mede het leven ingeroepen voor de moderne videokaarten van AMD en Nvidia. Hoewel eerstgenoemde partij de 12VHPWR-connector van ATX 3.0 nog niet gebruikt, kampen beide fabrikanten met hetzelfde obstakel: ’transient spikes’. Simpel gezegd, kunnen de nieuwe videokaarten hoge pieken in stroomverbruik teweegbrengen.

Hoewel deze stroompieken extreem kort zijn - veelal in de microseconden - kan het gemakkelijk de zogeheten Over Current Protection (OCP) activeren van een propere voeding. Stel dat een voeding officieel 650 W aan constant vermogen kan leveren en plots een piek van 850 W ervaart, schakelt de voeding ter bescherming uit. Nochtans kunnen voedingen absoluut ‘voorbij’ hun gecertificeerde capaciteiten werken, maar dan wel binnen een bepaalde marge.

Afgebeeld: twee hongerige RTX 4090-modellen

Strengere marges voor pieken

Daar speelt ATX 3.0 een rol in, door duidelijke marges te hanteren voor zulke stroompieken. Bij het gebruik van de nieuwe 12VHPWR-connector - die we in het volgende hoofdstuk bespreken - wordt nota bene gecommuniceerd met de videokaart. Via die communicatie levert een ATX 3.0-voeding enkel het vermogen aan dat werkelijk beschikbaar is binnen de specificaties van het model. Bij een stroompiek wordt een verdubbeld maximumvermogen gehanteerd voor 100 microseconden en als die tijdsmarge ontstegen wordt, schakelt een bescherming in.

Zodoende mag het duidelijk worden wat ATX 3.0 initieel te bieden heeft. Nochtans is de veiligheid daarvan niet zozeer exclusief voor die standaard. Sinds de lancering van AMD Radeon RX 6000 en Nvidia RTX 3000 hebben fabrikanten verscheidene van hun ATX 2.X-voedingen geüpdatet om beter met de stroompieken om te gaan. Dat wil niet zeggen dat ze exact handelen comform de ATX 3.0-standaard, maar bij de geüpdatet voedingen zal de OCP-bescherming minder snel activeren in het geval van GPU-afkomstige stroompieken.

600 watt middels één kabel!

De andere innovatie van de ATX 3.0-standaard is de toevoeging van een nieuwe connector op dergelijke voedingen: 12VHPWR. Deze kan met één kabel tot 600 watt leveren aan een videokaart (of andere toekomstige apparaten). Het eerste voordeel daarvan ligt in de esthetica, want met een enkele kabel oogt je build schoner. Daarnaast bezit de 12VHPWR-kabel een dataconnectie, zodat de videokaart en voeding kunnen communiceren over de stroomlevering. Handig voor het beheren van die eerder besproken marges.

In 2020 werd de 12VHPWR-connector als eerste in gebruikgenomen door Nvidia op haar Founders Editions van de RTX 3000-kaarten. De connector keert bij RTX 4000 terug voor de RTX 4070, RTX 4070 Ti, RTX 4080 en RTX 4090 - mede op modellen van Nvidia’s partners. Kortom, het gebruik van de connector is daarmee verplicht geworden, maar het gebruik van de kabel niet zozeer. Nvidia én haar partners leveren namelijk een 12VHPWR-adapter mee om je ‘ouderwetse’ PCIe 6+2-pins-kabels op aan te sluiten. Echter bezit de adapter inmiddels een beruchte reputatie…

12VHPWR: connector, RTX 4090-adapter en directe kabel

Debakels met de 12VHPWR-adapter

Mocht je niet bekend zijn met de gebeurtenissen rondom de 12VHPWR-adapter, dan vraag je je mogelijk af waarom deze een ‘beruchte’ status heeft. Het is een onderwerp dat hand in hand gaat met de connector, dus laten we dat bespreken. De korte uitleg is dat de 12VHPWR-connector op Nvidia-videokaarten - zowel Founders Editions als aftermarket-versies - in uitzonderlijke gevallen deed smelten. Hoewel het aantal gerapporteerde incidenten laag lag, stond Nvidia logischerwijs niet in een goed daglicht.

Na het nodige onderzoek vanuit diverse media én Nvidia werd geconcludeerd dat de oorzaak bij gebruikers zelf zou liggen. Dat door de 12VHPWR-adapter onvolledig, of om precies te zijn, scheef in de connector te plaatsen. Dat resulteert in een verhoogde weerstand in één van de hoeken, waardoor de temperatuur dusdanig kan stijgen tot het punt dat de connector op de videokaart doet smelten. Toegeven, de oorzaak kan ook een fabricatiefout zijn of vuil in de connector, maar dat is relatief gezien onwaarschijnlijk.

Hieronder zijn de voorbeelden te zien van een foutieve en correcte plaatsing van de 12VHPWR-adapter. Hetzelfde gaat op voor de directe kabel: de insertie dient volledig te zijn.

Is de 12VHPWR-connector veilig?

Meest waarschijnlijk heb je na het lezen van bovenstaande informatie een belangrijke vraag: is de 12VHPWR-connector dan wel veilig om te gebruiken? Het eerlijke en oprechte antwoord is dat we dat niet 100% kunnen garanderen. Het risico ligt ogenschijnlijk aan de kant van de videokaart en niet de voeding. De komst van geüpdatet connectoren met kleinere pins op de nieuwere RTX 4070 en RTX 4060 Ti lijkt dat te bevestigen. Anderzijds liggen de vermogens van die GPU’s aanzienlijk lager, waar met name de hongerige RTX 4090 de meeste rapportages heeft gehad.

Uiteraard hebben wij intern ook een aantal tests gedraaid tijdens het reviewen van de ASUS ROG Strix RTX 4090 en MSI RTX 4090 Suprim Liquid X. Eerstgenoemde bezit een maximumvermogen van 600 W en wist na urenlange benchmarking met Metro Exodus geen sporen te vertonen van oververhitting of beschadiging. Nou betreft dat slechts één, kort testscenario, waarbij gebruikers máánden na aanschaf een gesmolten connector hebben gerapporteerd op Reddit. Was dit alsnog een vertraagde gebruikersfout of is er meer aan de hand met de 12VHPWR-connector op kaarten zoals de RTX 4090, RTX 4080 en RTX 4070 Ti? Vooralsnog blijft een definitief antwoord uit.

12VHPWR op AMD-kaarten

Tenslotte resteert dan AMD, die de 12VHPWR-connector nog niet geadopteerd heeft voor haar videokaarten - zelfs niet voor Radeon RX 7000. Hoewel AMD dat als humoristische munitie tegen Nvidia heeft gebruikt - “ónze kaarten zijn gewóón aan te sluiten met 8-pins-kabels" -, valt niet te ontkennen dat een enkele kabel de nodige voordelen biedt. Kortom, bij de volgende generatie videokaarten zal AMD meest waarschijnlijk de overstap maken en kan men het aan partners overlaten om de connector wel of niet te implementeren op aftermarket-modellen.

Hieronder zetten we vijf toegestuurde ATX 3.0-voedingen op een rij van eenzelfde aantal fabrikanten, in volgorde van wattage. Zodoende beginnen we met drie betaalbare uitingen van 750 W t/m 850 W en schalen we met de laatste twee voedingen naar 1000 W en 1300 W. De keuze qua wattage komt neer op je gewenste videokaart en de kracht van omringende onderdelen. Een Nvidia RTX 4090 kan gepaard worden met een 850W-uiting, maar in een krachtig, overgeklokt systeem is minstens 1000 W ook niet misplaatst voor die GPU.

Wat aan de onderstaande showcase en in het algemeen duidelijk zal worden, is dat veel ATX 3.0-voedingen inherent wat luxueuzer zijn. Zo gaan we zien dat elke voeding een volledige modulariteit biedt en zaken zoals software-ondersteuning, RGB-verlichting en/of een luxueuzer chassis. Dat betekent ook dat zulke voedingen inherent duurder zijn, dus in een budget-pc hoort ATX 3.0 nog lang niet thuis. Zullen de prijzen over de tijd heen dalen en gaan we budgetgeorienteerde uitingen zien in de toekomst? Dat zal ongetwijfeld gebeuren.

750 watt - Cooler Master V750 Gold i multi

Het overzicht begint met een 750W-uiting van Cooler Master, de V750 Gold i multi, in het bezit van een 80 Plus Gold-certificering. Voor € 150,- bij onze webshoppartner Megekko betreft dit niet de betaalbaarste ATX 3.0-voeding op de markt. Echter krijg je voor het geld een interessante feature; software-ondersteuning via MasterPlus+. Daarmee kan je real-time het verbruik, de temperatuur en fansnelheid monitoren én loggen, alsmede de firmware van de voeding updaten.

Qua wattage maakt dit specifieke model zich met name geschikt voor bijvoorbeeld de Nvidia RTX 4070 en lager gesegmenteerde GPU’s. Uiteraard biedt Cooler Master ook nog uitingen van 850, 650 en 550 W binnen de V Gold i multi-serie. Daarnaast zijn er nog andere ATX 3.0-voedingen vanuit Cooler Master, zoals de compacte V SFX-serie met 80 PLUS Platinum-certificering, de potentieel zuinige GX III-serie en welbekende MWE-serie.

850 watt - Enermax Revolution D.F. X 850W

Opvolgend aan de beurt is de Revolution D.F. X 850 van Enermax, een voeding van een fabrikant die we nog niet eerder ter sprake hebben gehad. De bekendste voedingreeks van Enermax betreft de Revolution D.F. en daar borduurt men dus op voort met de nieuwe D.F. X-reeks. Deze voldoet logischerwijs aan de ATX 3.0-standaard en bezit als leuke bonus een stukje RGB-verlichting. Nou is de allerleukste kers op de taart dat het chassis slechts 140 mm diep is en dat kan voor bepaalde builds nét het verschil maken.

Hoewel de D.F. X-serie nog niet in al teveel Hollandse webshops te vinden is, lijkt deze uiting van 850 watt rond de € 140,- te gaan belanden. Naast de 850W-uiting biedt de Revolution D.F. X-reeks nog uitingen van 1050, 1200 en 1600 W. Als alternatief zijn er de Revolution ATX 3.0-voedingen zonder RGB-verlichting. Vooralsnog bestaat die serie uit een tweetal van 1000 en 1200 W, met competitieve prijzen rond de ~215 en ~250 euro respectievelijk.

850 watt - Silverstone Hela 850R Platinum

Vervolgens komen we aan bij Silverstone en haar welbekende Hela-voedingen. De fabrikant heeft een 850W-uiting toegestuurd, om precies te zijn de Hela 850R Platinum. Zoals de naam aanduidt, is er sprake van een 80 PLUS Platinum-certificering voor puike efficiëntie. Daar leg je logischerwijs wel een extra centje voor neer, want de Hela 850R is rond de ~240 euro te vinden in webshops. Binnen de ATX 3.0 Hela-serie kan je dan ook nog terecht voor uitingen van 1200 en 1300 W.

Als betaalbaarder ATX 3.0-alternatief biedt Silverstone de nieuwe Decathlon-serie. Deze bestaat uit de DA750R, DA850R en DA1000R en zijn allen voorzien van 80 PLUS Gold-certificering. Ten tijde van schrijven zijn deze uitingen nog niet op de Hollandse markt te vinden, maar dat geldt wel voor de ATX 3.0 SFX-voedingen van de fabrikant: de Extreme 850R Platinum en SX1000R Platinum vanaf ~280 en ~315 euro respectievelijk - gecertificeerd voor 80 PLUS Platinum.

1000 watt - Seasonic Vertex GX-1000

Als een-na-laatste is een bekende fabrikant aan de beurt en dat betreft Seasonic met haar Vertex GX-1000. Deze ATX 3.0-voeding komt met een 80 PLUS Gold-certificering en is voor 230,- euro te vinden bij onze webshoppartner Megekko. Daarmee is het niet de goedkoopste 1000W-uiting op de markt, maar van kwaliteit ben je bij deze partij gegarandeerd. Dat zien we tevens terug aan de hoeveelheid accessoires die je meegeleverd krijgt bij deze reeks.

Binnen de Vertex GX-reeks kan je tevens terecht voor varianten van 750, 850 en 1200 W. Uiteraard zien we ook uitingen van Seasonic met andere, bekende reeksen, zoals de Prime TX ATX 3.0, Prime PX ATX 3.0 en Focus GX ATX 3.0. De twee eerstgenoemden betreffen de duurste uitingen van de fabrikant, schaalbaar tot 1600 W en met een diepte van 210 mm. De laatstgenoemde is de betaalbaarste serie die Seasonic voor ATX 3.0 biedt en dat in een chassis van 140 mm diep.

1300 watt - MSI MEG Ai1300P PCIE5

Tenslotte arriveren we bij MSI, die haar topmodel heeft toegestuurd met de MEG Ai1300P PCIE5. Zoals de naam reeds hint, mag dit een ATX 3.0-voeding van 1300 W zijn en dat met een 80 PLUS Platinum-certificering. Daarnaast krijg je software-ondersteuning en een automatische schakeling tussen single-rail en multi-rail voor betrouwbaarheid. Dat tenslotte in een jasje van 160 mm diep, wat relatief slank is. Bij onze webshoppartner Megekko leg je daar wel ~360,- euro voor neer, dus een voeding zoals deze is een duidelijke investering.

De MEG Ai-serie is verkrijgbaar in twee smaken: 1000 en 1300 W. Als alternatief kan je terecht bij de MPG-uitingen; de 80 PLUS Gold-gecertificeerde MPG A750G, MPG A850G en MPG A1000G met alsnog een luxueus tintje aan het chassis van 150 mm diep. Aan de betaalbaarste kant vanuit MSI resteert de MAG-reeks, waarvan de MAG A750GL en MAG A850GL te verkrijgen zijn - tevens bestempeld met 80 PLUS Gold en het compactst van aard.

Bij het overwegen van een ATX 3.0-voeding zijn er wat zaken om in acht te nemen. Als eerste betaal je inherent meer voor een dergelijke voeding; minstens een paar tientjes t.o.v. equivalente ATX 2.X-voedingen. Gelukkig is het dan prettig dat de meeste ATX 3.0-voedingen volledig modulair zijn en daarmee luxueuzer van aard. Daarbovenop kom je al gauw - zelfs bij de betaalbaarste uitingen - zaken tegen zoals software-ondersteuning en RGB-verlichting. Of een lichtgevende voeding dan wel of niet belangrijk is, tja, dat laten we natuurlijk aan de liefhebber over.

Mocht je ruimte in je budget hebben, is een ATX 3.0-voeding het dan waard voor het gebruik van de 12VHPWR-connector? Momenteel gaat dat alleen op voor videokaarten van Nvidia en daarbij het behoeven van een schoner kabelmanagement. AMD maakt vooralsnog geen gebruik van de connector en het is verre van nodig om je systeem te ‘futureproofen’ door nú een ATX 3.0-voeding aan te schafffen. Het extra geld kan als eerste beter besteed worden aan bijvoorbeeld een sneller geheugenkitje of een SSD met meer opslagcapaciteit.

Waar de ATX 3.0-voedingen dan wel in uitblinken, is op het gebied van efficiëntie. Als je een hongerige pc hebt, hetzij voor gaming of productiviteit, dan ga je over de jaren heen een degelijk centje besparen. Zo komen veel ATX 3.0-voedingen met niet alleen hun 80 PLUS-certificering - hetzij Gold, Platinum of Titanium -, maar ook nog met extra certificeringen vanuit Cybenetics voor efficiëntie én geluidsproductie. Kortom, voor de portemonnees van power users is het op lange termijn de moeite waard en zijn er reeds voldoende keuzes vanuit allerlei fabrikanten.

Ben je nieuwsgierig geworden naar meer informatie omtrent voedingen of wil je meer weten over certificeringen? Bekijk dan ook onze algemene voedingenguide, waarin we uitleg geven omtrent wattages, efficiëntie en veel meer.

Het bericht TG Guide: ATX 3.0-voedingen en 12VHPWR uitgelegd verscheen eerst op TechGaming.

Het bericht Videoreview: Trust GXT 110 Felox & GXT 415 Zirox verscheen eerst op TechGaming.

]]> https://techgaming.nl/videoreview-trust-gxt-110-felox-gxt-415-zirox/feed/ 0 https://techgaming.nl/giveaway-trust-gxt-110-felox-trust-gxt-415-zirox/ https://techgaming.nl/giveaway-trust-gxt-110-felox-trust-gxt-415-zirox/#respond Fri, 11 Aug 2023 04:00:32 +0000 https://techgaming.nl/?p=36411 GIVEAWAY: Trust GXT 110 Felox + Trust GXT 415 Zirox

Het bericht GIVEAWAY: Trust GXT 110 Felox + Trust GXT 415 Zirox verscheen eerst op TechGaming.

]]>

Winnaars:
Er zijn twee gelukkige winnaars gekozen en dat zijn Charlotte en Joost! Van harte gefeliciteerd met de witte en zwarte set repectievelijk, van de Trust GXT 110 Felox en Trust GXT 415 Zirox! We komen via e-mail in contact om de verzending van de prijzen in orde te maken.

Giveaway:
Dankzij Trust mogen wij deze week twee sets weggeven van haar nieuwe randapparatuur. Het duo bestaat uit de draadloze GXT 110 Felox-gamingmuis en bedrade GXT 415 Zirox-gamingheadset. Daarvan heeft Trust zowel een witte als zwarte set beschikbaar gesteld om aan twee gelukkige winnaars uit te delen. Kortom, ben je op zoek naar een toffe muis en headset om je toekomstige gamesessies aan te drijven? Duik dan hieronder naar de giveaway om mee te doen!

Deelname aan deze giveaway

Om deel te nemen en kans te maken op een witte of zwarte set van de Trust GXT 110 Felox en Trust GXT 415 Zirox kan je hieronder terecht, met als voorwaarde dat je woonachtig bent in Nederland of België. De twee winnaars worden willekeurig gekozen en over een week bekendgemaakt, waarbij de kans om te winnen stijgt met het aantal deelnames dat je hebt verzameld. Je kan deelnames verdienen door de acties te voltooien die hieronder beschreven staan, zoals het bekijken van onze videoreview!

Het bericht GIVEAWAY: Trust GXT 110 Felox + Trust GXT 415 Zirox verscheen eerst op TechGaming.

• Welke chipset? - A620, B650 of X670
• De goedkoopste instap - MSI Pro B650-P WiFi
• Compact met Micro-ATX - MSI MAG B650M Mortar WiFi
• Méér USB-poorten - MSI MAG B650 Tomahawk WiFi
• Een fraai uiterlijk - MSI MPG B650 Edge WiFi
• Samengevat - BIOS-updates en de toekomst

Een solide fundering voor AM5!

Met de gedaalde prijzen van DDR5-geheugen, AMD Ryzen 7000-processoren én bijbehorende moederborden wordt het bouwen van een AM5-systeem steeds aantrekkelijker. AMD zal het AM5-platform nog jarenlang ondersteunen, waardoor het upgradepad begeerlijk is. Uiteraard volgt er dan een logische vraag: welke AM5-moederborden en chipsets zijn de beste keuzes? Dat doen we in deze guide uitbundig beantwoorden met vier voorbeelden vanuit MSI. Dat naar aanleiding van onze reviews van de MSI MAG B650 Tomahawk WiFi en MSI MPG B650 Edge WiFi.

Zo biedt MSI enkele van de betaalbaarste AM5-moederborden, inclusief goede connectiviteit als het gaat om USB, Bluetooth en Wi-Fi. Dat zijn geen onbelangrijke zaken anno 2023, waarbij USB-C en snelle USB-A-poorten eigenlijk een must zijn. Zodoende bieden de vier borden in deze guide Wi-Fi, Bluetooth én een externe USB-C-poort. Vanuit daar kan je opschalen naar uitgebreidere borden, waarbij we uitleg bieden aangaande de features waar je naar kan kijken. Kortom, relevant voor de MSI-borden ter sprake of desgewenst andere keuzes.

Laten we beginnen met de basis en dat zijn de chipsets. Net zoals bij vorige processorgeneraties heb je bij AMD Ryzen 7000 de keuze uit drie stuks: A620, B650 of X670. Historisch gezien hebben de B*50-chipsets altijd de beste waarde geboden en dat geldt wederom voor AM5. Zodoende kijken we in dit geval naar een viertal B650-borden in deze guide. Bij die chipset krijg je over het algemeen de beste balans tussen connectiviteit, features en prijs. Uiteraard kan je goedkoper uit met A620-borden, maar die leveren flink in op allerlei fronten. Daarnaast worden de A*20-borden vaak als laatste geüpdatet (of soms zelfs niet) bij de release van toekomstige processoren.

Daartegenover staan de X670-borden die méér en/of snellere connectiviteit bieden, alsmede een lading aan overklokfeatures. Voor de meesten, hetzij gamers of anderzijds, zijn zulke zaken vrij overbodig. Hetzelfde geldt voor de Extreme-varianten van de B650 en X670-chipsets, ofwel B650E en X670E. Moederborden met die chipsets bieden gegarandeerd PCIe 5.0 voor zowel de opslag als videokaart, maar dat zal voor de gemiddelde gamers en consumenten nog lang niet relevant zijn. Dergelijke SSD’s zijn namelijk nog vrij duur en videokaarten maken van die snelheid voorlopig nog geen gebruik - naast het feit dat er nog geen PCIe 5.0-videokaarten zijn.

MSI Pro B650-P WiFi - externe features

Nu we de grondslag hebben neergezet met de B650-chipset als ideale keuze kunnen we starten met het eerste moederbord. In het geval van MSI betreft het betaalbaarste B650-bord de MSI Pro B650-P WiFi - indien voorradig, bij onze webshoppartner Megekko te vinden voor € ~180,-. Dit betreft een ATX-moederbord en is in bezit van een Wi-Fi-chipset van AMD. Hoewel je mogelijk geen Wi-Fi gebruikt, komt de chipset ook met ondersteuning voor Bluetooth 5.3. Handig voor het draadloos koppelen van headsets, controllers enzovoort. Gezien steeds meer randapparatuur de draadloze kant opgaat, kan Bluetooth een ideale uitkomst zijn - hetzij nu of in de toekomst.

Uiteraard zijn bedrade connectiviteitsopties nog altijd het belangrijkst. In het geval daarvan zien we achterop de MSI Pro B650-P WiFi een viertal USB-A-poorten van 5 Gbps, een drietal USB-A-poorten van 10 Gbps en een USB-C-poort van 10 Gbps. Meer dan voldoende om allerlei randapparatuur aan te sluiten, waaronder moderne webcams en luxueuzere toetsenborden. Duurdere uitingen daarvan vereisen steeds vaker het gebruik van USB 3.0 i.p.v. USB 2.0 of zelfs twee USB-poorten tegelijk. Kortom, daar wil je op voorbereid zijn met een gezonde USB-connectiviteit.

Verder zien we op de MSI Pro B650-P WiFi typerende audio-aansluitingen, HDMI en DisplayPort voor een iGPU, een ethernetpoort van 2,5 Gbps en zelfs een knopje om je BIOS direct te flashen vanaf een USB-stick. Laatstgenoemde is een toffe feature om te hebben en kan een keer van pas komen. Het mag duidelijk zijn dat je in de basis dus een breed spectrum aan nuttige connectiviteit en features krijgt. Het is altijd de moeite waard om daarin te investeren voor een pc die lang(er) mee dient te gaan. Hoe zonde zou het zijn om toekomstig een nieuw moederbord te moeten kopen omwille van een aansluiting of feature die ontbreekt?

MSI Pro B650-P WiFi - interne features

Vanwege de lagere prijs van de MSI Pro B650-P WiFi zijn er intern wat zaken waarop ingeleverd is. Zo krijg je géén PCIe 5.0-sloten voor de opslag of videokaart. Maar ja, zal je de snelheid daarvan de komende jaren doen benutten? Zoals we al deden bespreken in het hoofdstuk omtrent chipsets is dat onwaarschijnlijk. Wat wél belangrijk kan zijn, is de aanwezigheid van een interne USB-C-header. Daarmee kan je de USB-C-poort op de voorkant van een behuizing benutten. Dat is op het bord te vinden, alsmede een header voor twee USB 3.0-poorten op een behuizing. Kortom, dat zit snor.

Daarmee zijn ook eigenlijk de belangrijkste features op een rij gezet voor de meeste builds en bezit de Pro een typerend aantal headers voor fans en RGB. Als je aan een strak budget zit, dan kom je inherent bij A620-moederborden uit zonder zaken zoals Wi-Fi en een interne USB-C-header, maar het valt te stellen dat de meeste gamers/gebruikers uitkomen bij B650-moederborden. Met een investering in degelijke connectiviteit, zowel extern als intern, kan je in de toekomst met een gerust hart een nieuwe processor in je bestaande AM5-moederbord slaan - figuurlijk gesproken natuurlijk.

MSI MAG B650M Mortar WiFi - externe features

Het volgende moederbord ter sprake borduurt voort op het zojuist besproken bord, maar dan in een Micro-ATX-formaat. Daarmee betreft het de MSI MAG B650M Mortar WiFi, die intern en extern vergelijkbare connectiviteit biedt. Hoewel je € 25,- meer neerlegt, ofwel € 205,- voor deze uiting, krijg je er meer voor terug dan alleen een compacter ontwerp. Zo komt deze Mortar in een luxueuzer jasje met een ingebakken I/O-schild en een extra heatsink voor M.2-SSD’s. Uiteraard zien we hier dan ook weer ondersteuning voor Wi-Fi 6E en Bluetooth 5.3.

Kijkende naar de connectiviteit achterop, dan zien we wederom een viertal USB-A-poorten van 5 Gbps, een drietal USB-A-poorten van 10 Gbps en een USB-C-poort van 10 Gbps. Een klein verschil zit in de audio, want dit bord bezit een optische audio-aansluiting. Daarmee kan je standaarden zoals Dolby DTS of ander surround geluid doorvoeren naar aangesloten geluidsuitvoer. Kortom, dit bordje kan handig zijn voor systemen zoals media centers, waar het kleine formaat zich leent voor compactere (en daarmee soms goedkopere) behuizingen.

MSI MAG B650M Mortar WiFi - interne features

Intern bekeken, zijn de belangrijkste zaken wederom aanwezig. Denk maar aan een USB-C-header (10 Gbps) voor een desbetreffende poort van je behuizing en een USB-3.2 Gen 1-header (5 Gbps) voor twee USB-A-poorten. Uiteraard komt de Mortar als bordje met minder PCIe-sloten en betreft het nog steeds PCIe 4.0 op alle fronten - mede voor de twee aanwezige M.2-sloten. Afgezien van dat komt dit bord overeen met het eerste bord dat besproken is, dus hier kies je voor de paar tientjes extra bewust voor het Micro-ATX-formaat en een aantal kleine upgrades.

MSI MAG B650 Tomahawk WiFi - externe features

Opvolgend is een moederbord dat volledig inzet op het gebied van connectiviteit; de MSI MAG B650 Tomahawk WiFi. Dit bord hebben wij voorzien van een lovende review én een award voor de balans tussen prijs en features. Voor € 220,- zijn Wi-Fi 6E en Bluetooth wederom een feit en keert het ingebakken I/O-schild terug van de zojuist besproken Mortar-uiting. Net zoals bij dat bordje zijn er hier twee M.2-heatsinks aanwezig, maar de Tomahawk bezit op zijn beurt drie M.2-sloten, dus je hebt geen heatsink voor elk slot. Dat betreft een interne feature natuurlijk, doch de moeite waard om direct te benoemen hier.

Waar deze Tomahawk-uiting mee uitblinkt, zijn twee extra USB 2.0-poorten achter. Dat brengt het totaal naar negen USB-A-poorten van diverse snelheden, naast de aanwezige USB-C-poort. Er zijn weinig borden rond het benoemde prijspunt die dusdanige USB-connectiviteit bieden. Zodoende kunnen de USB 2.0-poorten gebruikt worden voor apparaten die weinig bandbreedte behoeven, zoals de dongels van draadloze apparaten. Dat laat extra USB 3.2 Gen 1 en Gen 2-poorten over voor moderne webcams, luxueze toetsenborden, et cetera.

MSI MAG B650 Tomahawk WiFi - interne features

Kijkende naar interne aansluitingen, dan keren de USB-C-header (10 Gbps) en een USB 3.2 Gen 1-header (5 Gbps) terug voor behuizingen. Daaromheen krijg je, zoals eerder aangegeven, een extra M.2-slot t.o.v. de twee andere borden, ofwel drie PCIe 4.0 M.2-sloten totaal. Wel levert de Tomahawk in als het gaat om PCIe-sloten, want er zijn er ‘slechts’ drie totaal: 4.0 x16 voor de GPU en vervolgens 4.0 x2 en 3.0 x1. Dat is een stap terug tegenover het eerstbenoemde bord, de Pro, maar het valt te beargumenteren dat extra PCIe-sloten niet dusdanig belangrijk zijn.

Verder komt de Tomahawk intern grotendeels overeen met de besproken Pro B650-P. Met een vergrootglas op de specificaties zien we bij de Tomahawk twee extra fan-headers en een nieuwere Realtek-audiochip. Dat zijn veelal geen doorslaggevende features bij een potentiële aanschaf, maar het demonstreert wel hoe miniscuul de verschillen kunnen zijn tussen diverse modellen van fabrikanten. Bij het vergelijken van moederborden is het daarom handig om als eerste externe en interne USB-connectiviteit te vergelijken, vervolgens PCIe en M.2-sloten en tenslotte alle overige headers.

MSI MPG B650 Edge WiFi - externe features

Mocht je budget toereikend zijn, dan kan je kiezen voor een stukje esthetica. Voor ongeveer € 255,- kom je bij MSI dan uit bij de MPG B650 Edge WiFi. Die hebben we tevens voorzien van een positieve review, al wisten we te benadrukken dat je inlevert op de verhouding tussen prijs en features. Bij deze Edge-uiting kies je bewust voor het design van de witte heatsinks met een zwarte printplaat - een populaire combinatie op het moment.

Uiteraard is een kleurpatroon niet het enige waar je een paar tientjes extra voor neerlegt. Zo krijg je dezelfde uitgebreide USB-connectiviteit voorgeschoteld als de Tomahawk, met de twee extra USB 2.0-poorten achter, ofwel negen USB-A-poorten totaal en een USB-C-poort. Daarnaast is het heatsink-design uitgebreid met een langere heatsink onderin om de twee M.2-sloten te bedekken, naast het feit dat het bovenste M.2-slot voorzien is. Kortom, een klein voordeel op het gebied van koeling als je van alle M.2-sloten gebruikmaakt.

MSI MPG B650 Edge WiFi - interne features

Naast het uiterlijk maakt de Edge-uiting een verrassende onderscheiding als het gaat om één interne feature. Namelijk met de aanwezigheid van een PCIe 5.0 M.2-slot naast de twee M.2-sloten van PCIe 4.0 en PCIe 3.0. Mocht een PCIe 5.0-SSD toekomstig gewenst zijn voor je doeleinden, dan biedt de Edge daar een upgradepad voor. Verder komt de Edge intern overeen met de Tomahawk, inclusief PCIe-sloten en headers. Is dit bord daarmee de extra tientjes waard? Voor de prijsbewuste liefhebbers mogelijk niet, maar de schaling en segmentering mogen duidelijk zijn.

Vanaf het prijspunt van de Edge kom je ook al gauw in het territorium van X670(E)-moederborden. Daar kijk je naar luxueuze zaken, zoals meerdere USB-C-poorten extern, meer interne headers voor desgewenste componenten en natuurlijk overklokfeatures. Wederom geldt dat sommige X670(E)-moederborden meer van het ene bieden dan het andere. Nochtans gelden dezelfde regels en balans bij het uitzoeken van een dergelijk bord. Selecteer een uiting die biedt wat je werkelijk nodig hebt en/of zál hebben - niets meer en niets minder.

Aan het einde van deze guide kunnen we een aantal zaken op een rij zetten. Zo kan je, ongeacht de fabrikant, altijd dezelfde features vergelijken tussen diverse borden. Daarbij zijn externe en interne connectiviteit de belangrijkste zaken, want die zijn bepalend voor de hoeveelheid randapparatuur en componenten die je aansluit, alsmede de snelheid en (correcte) werking daarvan. Uiteraard zijn zaken zoals heatsinks en stroomlevering niet te vergeten, maar die zijn zelfs bij de betaalbaarste AMD B650-borden solide, waardoor je niet hoeft in te leveren op prestaties.

Laten we opvolgend de externe connectiviteit op een rij zetten. Als je USB-hongerig bent, dan kom je veelal uit bij (iets) duurdere borden en chipsets. Zo bieden de hoger gesegmenteerde chipsets inherent meer connectiviteit, hetzij zowel intern als extern. Mocht connectiviteit zoals Thunderbolt en USB4 een must zijn, dan betaal je momenteel aanzienlijk meer. Zelfs de wens voor meerdere USB-C-poorten extern of twee interne USB 3.2-headers brengt je veelal naar het premium segment aan moederborden. Wees daar bewust van voor je doeleinden.

Tenslotte is de PCI Express 5.0-standaard nog lang niet een must voor zowel videokaarten als opslag. De bandbreedte daarvan is voor eerstgenoemde nog lang niet nodig en voor de meeste personen zijn zelfs PCIe 3.0-SSD’s meer dan snel genoeg. Kortom, een modern moederbord met PCIe 4.0 zal nog jarenlang de compatibiliteit en snelheid bieden die je als gemiddelde gamer of gebruiker wenst. Datzelfde geldt al helemaal voor de AM5-moederborden van AMD, want dat platform gaat nog jarenlang ondersteund worden met updates.

Over updates gesproken: AMD heeft voor AM5 de AGESA-versie 1.0.0.7c beschikbaar gesteld. Alle vier de MSI-moederborden in deze guide kunnen voorzien worden van een BIOS-update met die firmware om significant sneller geheugen te ondersteunen - mogelijk zelfs tot 8000 MHz. Met zulke ondersteuning is het de moeite waard om te investeren in een degelijk AM5-moederbord dat met toekomstige processoren en geheugenkits benut kan worden. De balans tussen prijs, features en connectiviteit komt simpelweg neer op diens portemonnee.

Het bericht TG Guide: Betaalbare moederborden voor AMD Ryzen 7000 verscheen eerst op TechGaming.